www.eprace.edu.pl » polityka-migracyjna » Rozdział 3. Polityka migracyjna Polski » Polityka migracyjna Polski

Polityka migracyjna Polski

Sytuacja migracyjna Polski⁴⁴

Sytuacja migracyjna Polski uległa zasadniczej zmianie w momencie przystąpienia w dniu 1 maja 2004 roku do Unii Europejskiej. Nasiliły się migracje zarobkowe Polaków (zwłaszcza do Wielkiej Brytanii i Irlandii) cechujące się zarówno wielką skalą (w 2007 roku poza granicami przebywało 2,3 miliona stałych mieszkańców Polski), jak i dynamiką, a także znacznie większym udziałem osób o relatywnie wysokich kwalifikacjach.

„Wyniki spisu 2011 wykazały wstępnie, że około 1 940 tys. osób, będących stałymi mieszkańcami Polski, przebywało w momencie spisu za granicą powyżej 3 miesięcy, dla porównania w spisie 2002 takich osób było 786,1 tys.

Wśród emigrantów przeważały kobiety, które stanowiły niewiele ponad 51% ogółu osób przebywających za granicą (w 2002 odsetek kobiet wynosił – 53,8%).

Wstępnie szacuje się, że co najmniej 2/3 emigrantów przebywało za granicą 12 miesięcy i dłużej. Należy zaznaczyć, że przez osoby przebywające czasowo za granicą przyjmuje się takie osoby, które przebywają poza krajem (często nawet przez wiele lat), ale nie dokonały wymeldowania z pobytu stałego w Polsce w związku z wyjazdem na stałe za granicę”⁴⁵.

Masowe migracje poakcesyjne stały się implikacją dla nowych wyzwań dotyczących polskiej polityki migracyjnej:

• konieczność podjęcia dodatkowych działań ochronnych w zakresie interesów obywateli polskich pozostających poza granicami kraju,

• wspieranie migracji powrotnych,

• popyt na pracę cudzoziemców (szersze otwarcie polskiego rynku pracy na cudzoziemców i dokonanie zmian prowadzonej polityki w tym zakresie).

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wprowadziło w latach 2006-2011 szereg przepisów, które uprawniały cudzoziemców do podejmowania sezonowego zatrudnienia na terytorium Polski bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Objęto nimi początkowo jedynie obywateli Białorusi, Rosji i Ukrainy, następnie Mołdowy oraz Gruzji. Skutkowało to uruchomieniem ważnego kanału napływu migrantów zarobkowych w ramach legalnej migracji o charakterze cyrkulacyjnym.

Jednakże, pomimo powyższego, skala migracji do Polski jest niewielka, a wręcz marginalna. Dane ze Spisu Powszechnego przeprowadzonego w roku 2002 ujawniły, że w Polsce przebywało na stałe 14,5 tys. cudzoziemców, a pobyt dalszych 24,1 tys. miał charakter czasowy – łącznie stanowiło to niewiele ponad 38 tys. osób, przy populacji przekraczającej 38 mln. Do podobnych wniosków prowadzi analiza innych danych – dane rejestrowe wskazują, że między rokiem 1990 a 2010 do Polski przyjechało (i zarejestrowało się) niewiele ponad 130 tys. imigrantów.

„Wyniki spisu 2011 wykazały wstępnie, że wśród stałych mieszkańców Polski prawie 99,7% (38 401 tys. ) to obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, 0,2% stanowili cudzoziemcy. Nie ustalono obywatelstwa dla niespełna 0,1%. Dla porównania w 2002 r. prawie 98,2% stanowili obywatele polscy 0,1% – cudzoziemcy, dla około 1,7% nie została ustalona przynależność państwowa”⁴⁶.

Z uwagi na niewielką skalę migracje zagraniczne nie odgrywają istotnej roli w polskim społeczeństwie. Jednakże w ostatnich latach wyraźnie wzrosło ich znaczenie na polskim rynku pracy. Biorąc pod rozwagę prognozowane zmiany struktury demograficznej Polski oraz zmiany społeczno-ekonomiczne można założyć, iż tendencja ta będzie się utrwalać (wzrost wzmocnienia podaży pracy w bliskiej przyszłości).

Reasumując, polityka migracyjna Polski powinna (przynajmniej w krótkim okresie) podporządkować się pryzmatowi rynku pracy i jego potrzebom. Powinna również w większym stopniu pełnić rolę proaktywną i poszukiwać optymalnych rozwiązań w punktu widzenia rozwoju gospodarczego kraju.

Rekomendacje dla polityki migracyjnej Polski

Rekomendacje co do przyszłej polityki migracyjnej Polski przygotowane są przez grupę roboczą do spraw przygotowanie Strategii Migracyjnej Polski, a grupa ta działa w ramach międzyresortowego Zespołu do Spraw Migracji. Jej celem jest sformułowanie priorytetów Polski w zakresie migracji. Mają one mieć postać syntetycznego dokumentu, który wskaże kierunki działania państwa w tym obszarze, a także zbiór praktycznych wytycznych dla administracji⁴⁷. Poniżej zaprezentowane zostaną założenia tejże strategii⁴⁸.

1. Legalna migracja – zasady pobytu określonych kategorii imigrantów

• kategorie, które powinny zostać objęte szczególnymi uregulowaniami:

  • obywatele państw członkowskich UE, członkowie ich rodzin, inni cudzoziemcy korzystający z zasady swobodnego przepływu osób,

  • osoby pochodzenia polskiego,

  • członkowie rodzin obywateli polskich oraz cudzoziemcy osiadli w Polsce,

  • małoletni,

  • studenci, naukowcy, absolwenci polskich uczelni,

  • cudzoziemcy prowadzący działalność gospodarczą,

  • imigranci zarobkowi o potrzebnych kwalifikacjach,

  • cudzoziemcy znający j. polski (czynnik integracyjny),

  • osoby objęte ochroną na terytorium RP,

  • przypadki humanitarne, medyczne, ofiary handlu ludźmi współpracujące z właściwymi organami,

  • inne kategorie, które mogą być wyodrębnione na podstawie porozumień międzynarodowych czy partnerstw mobilnych.

• Przyjęto, iż wprowadzenie systemu punktowego w chwili obecnej nie miałoby racjonalnego uzasadnienia. Z uwagi na liczne dyskusje w ramach różnych środowisk dot. możliwości wprowadzenia takiego systemu w Polsce, w Strategii powinno znaleźć się odniesienie do braku rekomendowania w chwili obecnej takiego systemu z przedstawieniem argumentów „za” i „przeciw”.

2. Legalna migracja – studenci

• promocja polskiego szkolnictwa wyższego i rekrutacja kandydatów na studia w Polsce w regionach / państwach - zgodnie z priorytetami polityki zagranicznej Polski,

• utworzenie wyodrębnionej jednostki zajmującej się promocją polskich szkół wyższych, rekrutacją oraz udzielaniem wszelkich informacji o możliwościach studiowania w Polsce.

• ustalenie jednolitych wytycznych dla konsulów dotyczących wydawania wiz dla kandydatów na studia w Polsce, celem usprawnienia procedur wyłaniania najlepszych kandydatów,

• stworzenie systemu rekrutacji cudzoziemców – kandydatów na studia w sposób zharmonizowany z działaniami służb konsularnych i odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa,

• ustalenie zasad monitorowania procesu odbywania studiów przez cudzoziemców w Polsce

3. Legalna migracja – migracja zarobkowa

• zasada konkurencyjności oraz priorytetu rynku pracy i związanych z tym potrzeb, w tym zwłaszcza ustanowienia mechanizmu systematycznego monitoringu popytu i podaży na rynku pracy.

• przyjmowanie imigrantów zarobkowych powinno odbywać się na zasadzie komplementarności w stosunku do zasobów krajowego rynku pracy,

• utrzymanie zasady reglamentacji dostępu cudzoziemców do rynku pracy z uwzględnieniem zwolnień przedmiotowych i podmiotowych, odpowiednio dostosowanych do potrzeb rynku pracy,

• dopuszczenie w pierwszej kolejności do rynku pracy cudzoziemców posiadających tytuł pobytowy, rokujących nadzieję na przeniesienie tzw. centrum życiowego do Polski oraz uproszczenie przepisów prawnych w tym zakresie.

• utrzymanie preferencji geograficznych, zgodnie z priorytetami określonymi w uchwale nr 2 Zespołu do Spraw Migracji z 15 października 2007r. (kraje wschodniego sąsiedztwa, Bałkany Zachodnie, w dalszej kolejności kraje kaukaskie)

4. Integracja

• ustanowienie monitoringu działań podejmowanych w ramach integracji - przy wprowadzaniu nowych instrumentów należy przedstawić system monitorowania ich skuteczności,

• w przypadku grup wymagających szczególnej troski (uchodźcy, osoby objęte ochroną) - utrzymanie systemu dotychczasowego z zastrzeżeniem monitoringu oraz poszukiwania rozwiązań w zakresie dostępu do mieszkalnictwa,

• zaproponowanie kompleksowych rozwiązań w odniesieniu do integracji cudzoziemców poza systemem ochrony międzynarodowej, również z uwzględnieniem możliwości uzyskania obywatelstwa polskiego,

• udział w programach integracyjnych powinien mieć charakter dobrowolny, ale należy wprowadzić system bodźców, zachęcających do udziału w programie,

• system „bodźców” – osiągnięcie pewnego poziomu integracji (np. znajomości języka polskiego) powinien prowadzić do uproszczonego trybu uzyskania tytułu pobytowego wyższego stopnia.

• integracja powinna doprowadzić do możliwości samodzielnego funkcjonowania cudzoziemca w Polsce, nie może być postrzegana tylko przez pryzmat pomocy społecznej,

• kluczowa dla procesu skutecznej integracji jest znajomość języka polskiego,

• szczególny nacisk powinien być kładziony na edukację dzieci – migrantów, funkcjonująca w systemie oświaty instytucja asystenta dla takich dzieci oraz ich nauczycieli powinna być poddana monitoringowi i – w przypadku pozytywnej oceny - przeniesienia na inne działania z udziałem cudzoziemców,

• istotne jest zapewnienie finansowania polityki integracyjnej przez państwo, z komplementarnym wykorzystaniem środków wspólnotowych, w szczególności z Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich,

• integracja powinna być prowadzona na poziomie lokalnym z wykorzystaniem środków pochodzących ze szczebla centralnego, z zastrzeżeniem konieczności zaplanowania i monitorowania działań na poziomie centralnym,

• należy popularyzować działania przybliżające społeczeństwu polskiemu problematykę i specyfikę imigrantów.

5. Obywatelstwo

• wprowadzenie preferencji i ułatwień dla cudzoziemców pochodzenia polskiego w zakresie dostępu do rynku pracy, przyznawania tytułów pobytowych oraz ułatwień w dostępie do uzyskania obywatelstwa polskiego,

• wprowadzenie preferencyjnych ścieżek w zakresie nabywania obywatelstwa dla określonych kategorii osób (m. in. małżonków osób polskiego pochodzenia oraz osób posiadających znajomość języka polskiego)

6. Ochrona międzynarodowa

• wskazane jest rozróżnienie przesłanek udzielania pobytu tolerowanego: dotyczących ochrony międzynarodowej oraz ochrony „humanitarnej” (członkowie rodzin, prawo do życia w rodzinie, prywatności, itp.)

• wskazane byłoby wprowadzenie podstawy do działań reintegracyjnych – np. jako zadanie państwowe, które mogłoby być zlecane do realizacji organizacjom pozarządowym, działania reintegracyjne mogłyby obejmować np. naukę języka

• polskiego, wartości społecznych, obyczajowych, etc.

• wskazane jest dążenie do wprowadzenia systemu mniejszych ośrodków zlokalizowanych w większych, dogodniejszych infrastrukturalnie miejscowościach.

• rozważenie możliwości wprowadzenia instytucji mentora / asystenta dla osób objętych programami integracji

• koncepcja przesiedleń

7. Przeciwdziałanie nielegalnej imigracji

• uznano, że obecne przepisy dotyczące możliwości przeciwdziałania nadużyciom w postępowaniach związanych z legalizacją pobytu są wystarczające. Problemem jest skuteczna ich egzekucja.

• należy wzmocnić system konsultacji wizowych oraz włączyć do tego procesu także procedury związane z udzielaniem wiz krajowych.

• procedury kontroli prowadzonej w trakcie postępowania administracyjnego dotyczącego legalizacji pobytu wymagają usprawnień. Wywiady środowiskowe i kontrole w miejscu zamieszkania, prowadzone przez SG są użytecznym instrumentem weryfikacji stanu faktycznego. Powinny być szeroko stosowane w przyszłości.

• problem uprzedniego informowania pracodawcy o zamiarze przeprowadzenia kontroli przez PIP dot. legalności zatrudnienia (w tym cudzoziemców) wymaga przeprowadzenia dodatkowych konsultacji.

8. Przeciwdziałanie nielegalnej imigracji – abolicja i powroty

• przeprowadzenie kolejnej abolicji jest zasadne, wymaga ustalenia dokładnych kryteriów. Projektowane przepisy muszą być zgodne z acquis Schengen i z Europejskim paktem o imigracji i azylu.

• problemem do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia: na ile abolicja miałaby dotyczyć legalizacji pobytu, a na ile legalizacji dotychczasowej działalności cudzoziemca w szarej strefie i związanych z tym należności ubezpieczeniowych, podatkowych, etc. Rozstrzygnięcie tych kwestii wymaga dodatkowych konsultacji

• w polityce powrotowej istotną rolę powinien pełnić bilans kosztów i efektów w ramach optymalizacji procesu podejmowania tych decyzji. Uznano, że wspomagane finansowo dobrowolne powroty są trwalsze, taniej i skuteczniej rozwiązują problem powrotu imigrantów do krajów pochodzenia.

Przeciwdziałanie nielegalnej imigracji

Do niezbędnych środków przeciwdziałania nielegalnej imigracji oraz jej skutkom zalicza się⁴⁹:

1. kontrolę wstępną – podejmowaną przed wjazdem cudzoziemca na terytorium RP. Do czynności sprawdzająco-kontrolnych zalicza się postępowanie przed konsulem w sprawie wydania wizy (składa się na nie uzgadniana i realizowana w ramach współpracy państw Unii Europejskiej odpowiednia polityka wizowa) oraz tzw. konsultacje wizowe pomiędzy państwami Schengen.

W 2011 r. konsulowie odmówili wydania wiz w 29 751 przypadkach (tj. około 2,5% ogółu złożonych wniosków wizowych – dla porównania w 2010 r. współczynnik ten wyniósł 2,9%)⁵⁰.

Istotne instrumenty polityki wizowej w ramach przeciwdziałania nielegalnej imigracji:

• stosowanie przez polskie placówki konsularne standardów i wymogów określonych we Wspólnotowym Kodeksie Wizowym,

• współpraca oraz system informatycznych konsultacji (tzw. VISION) z organami centralnymi innych państw Schengen, również z właściwymi merytorycznie instytucjami naszego państwa za pośrednictwem Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców pełniącego rolę Centralnego Organu Wizowego,

• wykorzystanie narzędzi udostępnianych przez Wizowy System Informacyjny⁵¹.

2. ochronę granicy państwowej oraz kontrolę w trakcie przekraczania granicy – ten środek przeciwdziałania realizowany jest poprzez każdorazową kontrolę dokumentów cudzoziemców przez Straż Graniczną w trakcie przekraczania przez nich granicy celem weryfikacji zamierzonego celu i okoliczności pobytu. Rezultatem może być odmowa wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W roku 2011 wjazdu do Polski odmówiono 22 047 cudzoziemcom (2010 r. – 23 643), w tym 43% stanowili cudzoziemcy, których zawrócono ze względu na brak ważnej wizy lub dokumentu pobytowego oraz ok. 26% cudzoziemcy, którzy nie przedstawili funkcjonariuszom Straży Granicznej odpowiednich dokumentów uzasadniających cel i warunki planowanego pobytu. Natomiast w związku z przekroczeniem granicy państwowej wbrew przepisom lub jego usiłowaniem zatrzymano 2 311 cudzoziemców (2010 r. – 2 170)⁵².

Ochrona granicy państwowej dokonywana jest na podstawie przepisów krajowych oraz Kodeksu Granicznego Schengen. Zakłada ona współpracę z krajami sąsiadującymi w kwestii przeciwdziałania nielegalnym migracjom, jak również w wykorzystywaniu sieci oficerów łącznikowych (policyjnych i imigracyjnych).

W aspekcie ochrony granic poza przejściami granicznymi istotną rolę pełnią systemy fizycznego i technicznego zabezpieczenia dostępu do terytorium kraju (placówki Straży Granicznej, patrole mobilne, Zintegrowane Systemy Radarowego Nadzoru, środki łączności, środki transportu itp.) a także działania operacyjne ukierunkowane na zwalczanie zorganizowanej przestępczości granicznej⁵³.

3. kontrolę na terytorium kraju – kontrolę legalności pobytu cudzoziemców na terytorium RP sprawuje:

• Straż Graniczna,

• Policja,

• Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców i wojewoda w zakresie niezbędnym do prowadzenia przez te organy postępowań w sprawach cudzoziemców,

• organy Służby Celnej⁵⁴.

Przy czym podczas przeprowadzania kontroli przedstawiciele powyższych urzędów są w pełni upoważnieni do wglądu w dokumenty i zezwolenia uprawniające cudzoziemca do pobytu, do wykonywania pracy, do prowadzenia działalności gospodarczej lub powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium RP oraz do żądania wskazania środków jego utrzymania na czas pobytu i na powrót do państwa pochodzenia.

W związku ze stwierdzeniem nielegalnego pobytu w 2011 r. funkcjonariusze SG zatrzymali 5105 (w 2010 r. 2887) obywateli państw trzecich (zatrzymania miały miejsce wewnątrz kraju, w tym przy odcinkach granicy wewnętrznej w 1963 przypadkach, oraz podczas próby wyjazdu z RP przez odcinki granicy zewnętrznej, głównie do kraju pochodzenia, w 3142 przypadkach). W tym samym czasie wojewodowie wydali 1134 decyzje o wydaleniu (2010 r – 1669 decyzji), a 6302 cudzoziemców zostało zobowiązanych do opuszczenia Polski (2010 r. – 6606 osób)⁵⁵.

komentarze

Przeszukaj ePrace

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.